به گزارش قدس آنلاین، با توجه به آنکه الگوی اصیل و اصلی اصلاح سبک زندگی نسخه عملی قرآن یعنی سیره نظری و عملی ائمه معصومان علیهم السلام است و نیز به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت باسعادت امام جود و سخا حضرت جوادالائمه(ع)، جلوه هایی از سیره آن امام همام(ع) را در گفت وگو با آیت الله محمدباقر تحریری، استاد برجسته حوزه و اخلاق اسلامی به بحث و بررسی گذاشته ایم که مشروح آن به حضورتان تقدیم می شود:

با توجه به آنکه ولادت و حضور هر یک از امامان معصوم(ع) برای جامعه شیعه برکات بسیار و رهاوردی خاص داشته است، ولادت حضرت جوادالائمه(ع) دارای چه دستاوردی برای تشیع و تثبیت مسئله امامت بوده است؟

امام جواد(ع) در زمانه ای خاص دیده به جهان گشودند و خدای متعال ایشان را در شرایطی به حضرت رضا(ع) عنایت فرمود که مدت زیادی از عمر شریف حضرت ثامن الحجج(ع) می گذشت و ایشان صاحب فرزندی نشده بودند، لذا ولادت حضرت جوادالائمه(ع) در سن بالای امام رضا(ع) فرصتی بود برای امت اسلام در مسئله تثبیت امامت که مورد اتقان و اعتقاد قوی شیعه است. چراکه پیش از آن، پیامبر(ص) با حدیث متواتر فرموده بودند که ائمه(ع) دوازده نفرند و حضرت رضا(ع) امام هشتمین اند، لذا شیعه مترصد بود تا امام(ع) بعد از ایشان را بشناسد و وقتی در این باره از امام رضا(ع) سوال می شد ایشان می فرمودند: امام بعد از من فرزندم است، اما چون فرزندی نداشتند این میدان، محک آزمایش ایمان شیعه به امامت قرار می گرفت؛ برای همین بود که با ولادت جوادالائمه(ع)، حضرت رضا(ع) فرمودند: «خدای متعال بابرکت ترین انسان ها را به من عطا فرمود.» چراکه به واسطه این مولود و وجود مقدس شان میزان پایمردی ها و اعتقاد به مسئله امامت مشخص شد.

وجود مقدس حضرت جوادالائمه(ع) در تثبیت جایگاه مرجعیت امامان شیعه(ع) چه تاثیری داشتند؟

پس از ولادت امام جواد(ع) مجددا مسئله مرجعیت امامت، محک امتحان افراد قرار گرفت؛ تا زمانی که امام رضا(ع) در مدینه بودند یعنی سنین سه چهار سالگی حضرت جواد(ع)، عده ای را به ایشان ارجاع می دادند تا معارف را از حضرت(ع) بگیرند و مردم دریابند مقام امامت نزد خدای متعال به سن و سال نیست، آنها که به مسئله امامت اعتقاد داشتند این باور را مستحکم تر می کردند و این ابتلائات ادامه داشت تا زمانی که امام رضا(ع) به شهادت رسیدند و نزد شیعیان خاص این امامت تثبیت شد.

هر چند امتحاناتی وجود داشت و حتی برخی خواص که در گذشته سربلند شده بودند مجددا در محک آزمایش قرار گرفتند و وقتی قرار شد تا سن بلوغ حضرت جواد(ع)، به مرجعی دیگر رجوع شود آن خواص اصحاب نپذیرفتند و گفتند تا جوادالائمه(ع) هستند به مرجعی دیگر نیاز نیست.

باید توجه داشت مسئله امامت از امتحانات اصلی مسلمین از زمان رسالت پیامبر(ص) تا زمان ظهور حضرت حجت(عج) و قیامت است که در هر زمانی این امتحان و آزمون و میزان التزام به مسئله امامت برای مسلمین و شعیان وجود داشته و دارد.

در دوران حیات امام جواد(ع) این آزمون ها چطور انجام می شد و چه تلاش هایی برای انحراف افکار عمومی از امامت برحق آن حضرت(ع) صورت می گرفت؟

برای این منظور خلفای عباسی مجالسی را برای امتحان جوادالائمه(ع) با حضور علمای درباری برگزار می کردند بدین صورت که علمای درباری مسائل را برای ایشان در جلسه ای مطرح کرده و در مقابل با پاسخ های متقن و دندان شکن امام(ع) مواجه شدند چنان که طبق برخی روایات ایشان به ۳۰ هزار مسئله پاسخ دادند و اینچنین بُعد علمی وجود مقدس امام جواد(ع) بیش از پیش ظاهر شد؛ حتی در زمان مامون این مسئله مطرح شد چراکه وقتی مامون برای بری کردن خود از جنایت شهادت امام رضا(ع) (دخالتش در شهادت حضرت(ع) مشخص شده بود) دخترش ام الفضل را به همسری امام جواد(ع) درآورد و ایشان هم به ناچار به این ازدواج تن دادند، عده ای به کارشکنی و تلاش برای تخریب حضرت(ع) دست زدند و می گفتند تو تقابل بنی هاشم و بنی عباس را کنار نهاده ای. مامون نیز برای کسب وجهه علمی دست به برگزاری جلسات مناظره زد و توطئه گران را برای طرح سوال و شکست حضرت(ع) دعوت کرد اما این جلسات نیز میدان معرفی هر چه بهتر چهره علمی حضرت(ع) شد.

بعد از مامون و در دوره دیگر خلفای عباسی نیز امام جواد(ع) مورد امتحان قرار گرفت، نقل است وقتی دزدی را نزد ایشان آوردند و بنا شد دست او را قطع کنند و معتصم از حضرت(ع) خواست که در این باره فتوا دهند، حضرت(ع) ابتدا درخواست کرد ایشان را معاف کنند اما معتصم عباسی گفت: باید نظر دهید لذا امام(ع) با تمسک به آیات قرآن نظر برحقشان را بیان کردند و با غلبه نظر ایشان، معتصم آن را عملی کرد اما یحیی بن اکثم از علمای درباری نزد معتصم آمده و با توطئه گفت: شما نظر عالمان دربار را کنار نهادی و بنی هاشم که محبت شان در دل مردم وجود دارد را ارجحیت دادی با این اتفاق گرایش آنها به جوادالائمه(ع) بیشتر خواهد شد. به عبارت دیگر معتصم را ترساند که با تجلی علم و اخلاق حضرت(ع)، مردم شما را کنار نهاده و ایشان را روی کار می آورند؛ همین دسیسه ها و توطئه ها سرانجام سبب شد تا زمینه شهادت حضرت(ع) فراهم شود.

بنابر این، جلوه گری های علمی امام جواد(ع) نشان داد در مرجعیت و حاکمیت دینی بهترین شخص اند و تعبیر «بابرکت ترین» که حضرت رضا(ع) برای ایشان به کار برده اند بحق و حقیقتی غیرقابل انکار است.

جز جلوه های علمی حضرت جواد(ع) در چه ابعاد دیگری آن وجود مقدس اعجاز امامت را به منصه ظهور رسانده اند؟

از حضرت جوادالائمه(ع) معارف بسیاری در مباحث توحیدی و احکام و نیز معجزات فراوانی ظاهر و  در کتب معتبر نقل شده است، چنان که شیخ عباس قمی در «منتهی الامال» قسمتی از این کرامات و معجزات و فضائل را بیان می کند.

از نکات مهم در شناخت این کرامات و جلوه های اعجاز، مسئله ثبات قدم در امامت است که باید آن را از خدای متعال طلب کنیم. برای مثال عموی پدری امام جواد(ع) به نام علی بن جعفر(ع) که محضر ایشان را درک کرده است، هر گاه حضرت(ع) می آمدند پیش پای ایشان برمی خاست و وقتی شاگردان نسبت به این اظهار خضوع اعتراض می کردند، می گفت: ایشان امام من است و امامت به سن سال نیست! و همین امام شناسی و احترام به ولی خدا، به علی بن جعفر(ع) مقامی خاص بخشید.

باید توجه داشت امام مرجعیت علمی، دینی و سیاسی از جانب خدای متعال دارد که اعتقاد به اینها مسیر سعادت است اگرچه دشمنان اجازه ندادند این مرجعیت علمی، دینی، سیاسی و قضایی تحقق بیابد.

لقب جواد و شهرت حضرت محمدبن علی(ع) به جود و کرم ریشه در کدام بعد و جنبه از سبک زندگانی بابرکت آن حضرت(ع) دارد؟

باید توجه داشت که اسامی و القاب ائمه اطهار علیهم اسلام را خدای متعال انتخاب کرده است اما پس از آنکه امام رضا(ع) با تهدید و اجبار مامون مجبور به هجرت از مدینه به مرو شدند، حضرت جواد(ع) را به خادم خویش سپردند تا از ایشان مراقب کند و سفارش کردند که جوادالائمه(ع) با مردم ارتباط داشته باشند اما بعد از مدتی و طبق گزارش های واصله، در نامه ای به ایشان نوشتند: شنیده ام شما را از دری عبور می دهند که کمتر با مردم برخورد کنی و بذل کمتری داشته باشی اما شما از دری رفت و آمد کن که با مردم در ارتباط باشی و آنها از جود و کرمت برخوردار شوند.

حتی تصریح شده که ایشان معین کرده بودند برای خویشان مرد ۵۰ درهم و برای خویشان زن ۲۵ درهم اعطا شود؛ لذا ایشان به دلیل جود و سخایی که نسبت به خویشان و فقرا و نیازمندان داشتند به جواد شهرت یافتند تا فضایل ایشان بیش از پیش مشخص و آشکار شود.

الگوگیری از همین یک صفت در وجود مقدس حضرت جواد(ع) یعنی جود و سخا چه رهاوردی برای سبک زندگی های ما به ویژه حل معضلاتی مثل گورخوابی و کارتن خوابی دارد؟

اساساً زندگانی ائمه علیهم السلام جدای از رهبری علمی و سیاسی آن حضرات(ع)، دو شاخصه مهم برای الگوگیری دارد، نخست: جایگاه بندگی نزد خدای متعال و عبادات که همه به هر اندازه که می توانند باید دارای این روحیه باشند و دوم: ارتباطات گسترده با مردم از جنبه های مختلف به ویژه از نظر رسیدگی به فقرا، مساکین و امثالهم.

از این رو، همه ائمه(ع) این جنبه را که بعد الگویی خاصی است، داشته اند چراکه اگر ما دغدغه رسیدگی به دیگران و همنوعان به ویژه مومنان و شیعیان را داشته باشیم اوضاع اجتماعی ما به اینجا نمی رسید و دچار ناهنجاری ها و نابسامانی های اجتماعی نمی شدیم.

آیا در سیره نظری و عملی حضرت جوادالائمه(ع) آموزه و رهنمودی برای تحقق شعار سال یعنی «اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال» وجود دارد؟

باید توجه داشت اساس اقتصاد اسلامی بر خودکفایی مسلمین است و این اصل اسلامی به ویژه روش اهل بیت(ع) است لذا تا جایی ممکن شخصاً کار و فعالیت داشتند تا دست نیاز به سوی دشمنان و مخالفان نداشته باشند، برای مثال امام باقر(ع) در گرمای تابستان زارعت می کردند و عرق ریزان بازمی گشتند و وقتی برخی زاهدنماها گفتند شما از خاندان رسالتید و چرا چنین می کنید، حضرت(ع) پاسخ دادند: من چنین می کنم تا در مقابل کسانی چون تو دست دراز نکنم!

لذا آموزه های ما از بیکاری نکوهش کرده اند و ائمه(ع) تا جای ممکن در جهت رسیدن جامعه به اقتصاد مناسب در دوران خود تلاش کرده اند.

از این رو، دیدگاه نورانی مقام معظم رهبری برگرفته از دیدگاه ائمه شیعه(ع) و اقتصاد اسلامی است که اگر به آن معتقد شویم، قطعاً پیروز می شویم، هر چند دشمنان با کارشکنی ها تلاش می کنند تا ما روی پای خود نایستیم و افکار غربی را حتی در میان مسئولان ما نهادینه می کنند و متاسفانه برخی از مدیران ما نیز اگرچه شاید حرف از اقتصاد مقاومتی می زنند اما عملاً به آن معتقد نیستند و در عمل بر باوری دیگرند که خروجی چنین دیدگاهی این همه مفاسد خانوادگی، ورشکستگی کارخانجات و ... است!

برخی به طور غیرواقع از رشد بالای اقتصادی دم می زنند در حالیکه به تعبیر رهبری دروغ می گویند و این برای آن است که از آموزه های اهل بیت(ع) و توصیه های رهبری و اقتصاد اسلامی به دور اند.